Ziekenhuizen in startblokken voor prehabilitatie, wachten is op startschot bekostiging

Gerrit Slooter is een groot voorstander van prehabilitatie als vast onderdeel van de behandeling van patiënten die een grote operatie moeten ondergaan. “Prehabilitatie is bewezen patiëntenzorg die we het liefste zo snel mogelijk landelijk willen uitrollen. Maar omdat de bekostiging vanuit de zorgverzekeraars nog niet rond is, kunnen we nog niet breed aan de slag”, zo stelt Slooter.

“Destijds zijn we in Máxima MC met prehabilitatie gestart bij patiënten met dikke darmkanker. Bij dit soort operaties is er een grotere kans op complicaties. Maar het is nuttig bij alle grote operaties aan bijvoorbeeld lever, longen of bij een aneurysma. Er treden minder complicaties op, de opnameduur is korter en het herstel verloopt sneller.”

Wat houdt prehabilitatie precies in?

Prehabilitatie is het fit maken van patiënten vóór hun operatie. Een prehabilitatieprogramma wordt begeleid door een multidisciplinair team van onder meer fysiotherapeuten, diëtisten en psychologen, maar ook verpleegkundigen, internisten, chirurgen en anesthesisten. Het programma omvat verschillende onderdelen:

• Fysieke training;
• Verbeteren van voeding;
• Mentale begeleiding;
• Behandelen van specifieke ziekten of kwetsbaarheden;
• Stoppen met roken;
• Geen alcohol drinken.

Er zijn in Nederland meerdere onderzoeken uitgevoerd die aantonen dat er 60% minder complicaties zijn en ook internationaal onderzoek dat in maart 2023 gepubliceerd wordt, bevestigt deze uitkomsten.

Fit4Surgery

De stichting Fit4Surgery, waarvan Gerrit Slooter deel uitmaakt van het bestuur, biedt hulp en ondersteuning aan ziekenhuizen en alle betrokken disciplines die prehabilitatie willen oppakken. Er wordt centraal data verzameld zodat de bewijslast voor prehabilitatie bij darmkanker toeneemt en prehabilitatie zo snel mogelijk in de reguliere zorg wordt opgenomen.

De Nederlandse vereniging voor Heelkunde heeft het initiatief genomen tot het opstellen van het “Standpunt Prehabilitatie bij darmkanker”. Het bevat protocollen die er voor moeten zorgen dat prehabilitatie overal op de zelfde manier wordt uitgevoerd onder supervisie van zorgprofessionals. Fit4Surgery speelt een belangrijke rol bij de opschaling en implementatie en heeft hiervoor een deltaplan opgesteld. Slooter: “Op die manier dragen we er toe bij dat prehabilitatie zo snel mogelijk voor alle patiënten beschikbaar komt!”

Sector ziet voordelen van prehabilitatie

Tijdens het tweede Nationaal Prehabilitatiecongres van september 2022 met ruim 450 deelnemers was het enthousiasme groot. Dokters en paramedici zien het voordeel voor zowel patiënt als voor de zorgsector. Maar ook de zorgverzekeraars, bestuurders en de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) gaven aan prehabilitatie te steunen.

“Veel ziekenhuizen en professionals hebben de multidisciplinaire cursus al gevolgd in Máxima MC en opschaling van prehabilitatie kan dan ook snel plaatsvinden. Het struikelblok voor een brede invoering is echter de financiering”, zo geeft Slooter aan.

Kamerdebat medische preventie

10 Februari ging er een brief uit naar de Tweede Kamer met als onderwerp ‘Voer prehabilitatie breed in’. Donderdag 16 februari vindt het commissiedebat over medische preventie plaats. Slooter: “Wij hopen van harte dat de commissie de bewindspersonen adviseert om prehabilitatie onderdeel te maken van het Nederlands zorglandschap en financiering mogelijk wordt waarmee zorgverzekeraars dit kunnen inkopen als innovatie. Dan kan er ook op veel bredere schaal data verzameld worden, wat nodig is om het op termijn als standaard zorg te kunnen opnemen.”

Patiënten enthousiast over prehabilitatie

De gemiddelde patiënt met bijvoorbeeld kanker van de dikke darm is 70 jaar oud en heeft een matige fitheid, vertelt Slooter. “Als de leefstijl wordt verbeterd, heeft dit direct een positief effect op de uitkomsten van de operatie. Ook in de korte tijd die er soms is tussen moment van diagnose en operatie, kan de conditie flink verbeteren.”

Bij darmkanker zit er ongeveer 4 weken tussen diagnose en de daadwerkelijke operatie. In die tussenliggende periode gaan patiënten  3 keer in de week aan de slag met fysiotherapie, met een diëtist voor goede voeding en extra eiwitten en, zo nodig, een ijzerinfuus. Ook krijgen ze mentale ondersteuning om bijvoorbeeld meer rust te nemen en te zorgen voor een goed slaapritme.
“Al na 2 weken zie ik een grote kentering bij mijn patiënten”, zo vertelt Slooter. “Ze zijn vaak laaiend enthousiast en geven aan zich energieker te voelen en niet ‘als een nummer’ door alle persoonlijke aandacht en begeleiding. Bovendien stimuleren en motiveren patiënten in het programma elkaar en vinden het vooral ook heel prettig dat zij zelf actief kunnen bijdragen aan hun herstelproces. Eén patiënt vertelde me: ‘Ik merkte dat ik na de operatie de spierkracht en ook het vertrouwen had om 1 dag na de operatie al uit bed te komen en op dag 2 al trap te lopen’. Dat is toch geweldig!”

UPDATE 17 maart 2023

Judith Tielen (VVD) heeft op 16 maart 2023 een motie ingediend bij de Tweede Kamer, met voorstellen om prehabilitatie te stimuleren. Bijvoorbeeld door samenwerking en goede bekostiging aan te jagen.