Waardevolle uitwisseling van kennis en ervaringen over het leefstijl(zorg)loket

Anouk Knops was namens de Patiëntenfederatie Nederland en vanuit de Coalitie Leefstijl in de Zorg betrokken bij het opstellen van de handreiking. Tijdens het plenaire deel van de bijeenkomst neemt zij de toehoorders mee in de totstandkoming van de handreiking en het belang van leefstijl voor een duurzaam gezonde maatschappij. 

Leefstijl(zorg)loket als schakel

De coalitie richt zich op leefstijl in en vanuit de zorg, want (juist) ook in de zorg wordt gedrag van mensen beïnvloed. Knops geeft aan dat veel patiënten graag een gesprek over leefstijl willen voeren en het ook prettig vinden wanneer de arts dit ter sprake brengt. Maar er worden ook drempels ervaren. Het leefstijl(zorg)loket kan dan werken als een schakel van ziekenhuiszorg naar leefstijlaanbod. 

Samen met een werkgroep van koplopers met perspectieven vanuit onder andere zorgprofessionals, patiënten, onderzoekers, koepels van ziekenhuizen en de zorgverzekeraars is gekeken naar verschillende vraagstukken en oplossingen die in de praktijk al te vinden zijn. De werkzame elementen die daaruit voorkwamen zijn vervolgens weer voorgelegd aan de werkgroep, met de handreiking als resultaat. “Natuurlijk zijn er vraagstukken waar geen pasklare oplossingen voor zijn, bijvoorbeeld in de financiering, dus laat vooral weten waar je tegenaan loopt”, roept Knops de deelnemers op. “Het met elkaar delen van kennis en ervaringen is waardevol en kan je verder op weg helpen.”

Loket buiten de ziekenhuisdeuren

Het Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ) is een van de eersten die begon met een leefstijl(zorg)loket vertelt Mirjam de Werd. “De start is vanuit het ziekenhuis gedaan maar vervolgens is er heel bewust gekozen voor een locatie buiten het ziekenhuis omdat ook de gemeente betrokken was. Wij delen de visie dat leefstijl niet alleen van het ziekenhuis is, maar van heel veel partijen.”

Het JBZ voert het leefstijl(zorg)loket uit samen met de GGD, verpleegkundigen uit het ziekenhuis, leefstijl- en buurtsportcoaches en met SineFuma (stoppen met rokenzorg). Onlangs zijn er 2 nieuwe locaties van het leefstijlloket bijgekomen als proef bij een huisartsenpraktijk. “Vooral omdat we preventief willen insteken”, aldus De Werd. “We werken hier echt samen en zitten als medisch domein en sociaal domein letterlijk in dezelfde ruimte. Op die manier leren we veel over wat er in de wijk allemaal te vinden en te halen is. En die expertise van de partners in de wijk moet je ook benutten.”

“We doen een uitgebreide anamnese over leefstijl, medicatie, stress, slaap etc. en ook het spinnenweb van positieve gezondheid nemen we hierin mee. Daarna zetten wij door naar de juiste interventie. Als een soort makelaar met een schakelfunctie. Op basis van het gesprek maken we een persoonlijk plan van aanpak onder eigen regie van de patiënt, die daar vervolgens ook zelf mee aan de slag gaat. Na een maand en een half jaar monitoren we of het de patiënt is gelukt om een gezondere leefstijl te omarmen in het dagelijks leven. Wij doen dus niet zelf de begeleiding, dat is een bewuste visie.”

Het leefstijl(zorg)loket in het JBZ is begonnen met een MDL-arts die zich hard maakte voor het feit dat gedragsveranderingen nodig zijn om gezondheid te bevorderen. De Werd vervolgt: “Er is nog geen betaaltitel voor deze vorm van zorg, dus wij organiseren dit op verschillende manieren. Dit jaar hebben we

 nog KiPZ-gelden van waaruit we de verpleegkundigen financieren. Vanuit GALA-middelen worden leefstijl- en buursportcoaches en GGD gefinancierd. Vanuit de zorgverzekering wordt bijvoorbeeld stoppen met roken gefinancierd en ZonMw financiert een speciaal alcoholprogramma.

Verwijzingen op gang brengen

Bij het JBZ kwamen verwijzingen onder meer op gang, doordat artsen zich inzetten als ambassadeur en klinische lessen geven over het 30 seconden gesprek. Ook worden patiëntverhalen op intranet gedeeld. Daarnaast is het belangrijk om tijd en energie te steken in de contacten met sociale partners, en leefstijl een vast onderdeel te maken van richtlijnen en zorgpaden. Dit is ook waar de Coalitie zich voor inzet. 

Na de uiteenzetting van De Werd gaan de deelnemers van de sessie nader met elkaar in gesprek en worden er ideeën opgeschreven over onderwerpen als financiering, hoe organiseer ik passende begeleiding, hoe organiseer ik monitoring, hoe komen verwijzingen op gang.

Gezondheidsplein in het Rijnstate ziekenhuis

Eva Smit is programmamanager Preventie en Leefstijl en is sinds een aantal jaar betrokken bij het gezondheidsplein in het Rijnstate ziekenhuis. Daarnaast is ze ook werkzaam voor de Coalitie. In het Rijnstate is er een breed draagvlak voor leefstijl en is het gezondheidsplein gelinkt aan allerlei verschillende projecten. Het gezondheidsplein heeft vooral een verwijsfunctie, de daadwerkelijke activiteiten vinden plaats in het sociaal domein.

Afbakenen

In de sessie legt Smit de groep verschillende stellingen voor om reacties en discussie op gang te brengen. Eén van de stellingen gaat over dat het leefstijl(zorg)loket alleen bestemd moet zijn voor mensen met een chronische ziekte. De meeste aanwezigen zijn het oneens. Maar het kan wel degelijk als startpunt worden gebruikt bij de opzet van een leefstijl(zorg)loket. Smit vult aan dat het inderdaad belangrijk is om te kijken waar je wilt beginnen en dat het helpt om je doelgroep af te bakenen. 

Stap naar gezondheid is gedragsverandering

Een andere stelling gaat over positieve gezondheid. Moeten medewerkers van het leefstijl(zorg)loket daarin geschoold zijn? Ja, zeggen veel deelnemers, positieve gezondheid is een goed instrument om het gesprek te voeren en na een aantal maanden ook resultaat te kunnen zien. Het zou goed zijn wanneer dit gedachtegoed bekend is en goed wordt uitgedragen. Smit: “We zien dat artsen en verpleegkundigen vooral ‘ziektegericht’ zijn opgeleid en vanuit die visiekoker naar ziekte kijken. Het is dan ook belangrijk dat de stap naar gezondheid, en naar wat wel goed gaat, gemaakt kan worden. Het medisch en sociaal domein kunnen wat dat betreft van elkaar leren. Want alleen een advies van een arts is vaak niet voldoende, het gaat er uiteindelijk om dat er een gedragsverandering plaatsvindt bij de patiënt.”

Verbinding tussen domeinen

Ten slotte komt de plek van het leefstijl(zorg)loket en de bemensing aan bod. Voors en tegens van, of alleen in het ziekenhuis, of juist in de 1e lijn passeren de revue. Conclusie is dat niet zozeer de plek en de samenstelling van het team van belang zijn, maar dat het gaat om de verbinding tussen de verschillende domeinen. De samenwerking met welzijnsorganisaties en gemeente is waardevol, mede omdat daar ook mogelijkheden zijn voor de bekostiging. “Want een beetje creativiteit om tot middelen voor bekostiging te komen is zeker aan te raden”, besluit Smit.

Meer weten over het leefstijl(zorg)loket en preventie?

• Download de handreiking

Ben je ook bezig met een leefstijl(zorg)loket, en werk je bij een lid-instelling van de NVZ? Sluit je aan bij de werkgroep Leefstijl en preventie op NVZ Kennisnet.