Samen Beslissen: consult duurt niet langer 

Van Veenendaal onderzocht o.a. het effect van een verbetering in Samen Beslissen op de consultduur. Met een meta-analyse en review, waarin hij de resultaten van verschillende onderzoeken kwantitatief en beschrijvend heeft samengevat. Met de NVZ praat hij over zijn onderzoek en zijn bevindingen.  

Waarom heb je dit onderzoek gedaan? 

"Ik onderzoek hoe ik kan helpen om de toepassing van Samen Beslissen te versnellen in de praktijk. Ik ben sinds 2006 met het onderwerp bezig. In 2016 deden we een grootschaliger implementatietraject. Tot die tijd werden er vooral keuzehulpen ontwikkeld en in mindere mate trainingen gegeven. In het implementatietraject gingen we een stapje verder. We bekeken wat er in het werkproces en de consulten van patiënten en zorgverleners precies gebeurt en hoe je daarin het Samen Beslissen kan versterken. Daaruit bleek: Samen Beslissen vindt op een bepaald niveau al plaats en er is genoeg ruimte voor verbetering. En veel zorgprofessionals willen Samen Beslissen meer toepassen. Ze zien alleen een aantal knelpunten, waarvan de (angst voor) een extra tijdsinvestering de belangrijkste is."  

Herken je de tijdsinvestering ook als knelpunt? 

"Er is geen bewijs dat het consult zelf, waarin Samen Beslissen plaatsvindt, langer duurt. Een overall meta-analyse was niet mogelijk, de studies verschilden te veel van elkaar. Maar van de 35 geselecteerde studies, laten meer studies geen verlengde consultduur zien (28) dan wel (7). Kijk je naar de duur van het consult in de studies, dan blijft dit in 86% van de studies beperkt tot een toename van minder dan 3 minuten (op gemiddeld 24 minuten). Tegelijkertijd moeten we het signaal van de zorgprofessionals serieus nemen. Wil je alle voordelen van Samen Beslissen in een consult benutten, dan vraagt dat vooral aan het begin een tijdsinvestering."  

Waar zit die tijdsinvestering in? 

"Bijvoorbeeld in het trainen van zorgprofessionals. Het helpt als je professionals kunt laten zien wat de toegevoegde waarde van (meer) Samen Beslissen is in hun eigen situatie. Rollenspellen, het trainen met acteurs, het opnemen van consulten en terugkijken, feedback geven op die opnames als individu en als team zijn methoden die effectief blijken te zijn. Maar ook om het consult heen moeten dingen gebeuren. Bijvoorbeeld het aanpassen van poliplanningen om ruimte te maken voor bedenktijd voor patiënten, het nadenken over de onderlinge taakverdeling, het beschikbaar stellen van de juiste tools en het organiseren van de juiste financiering en beloning." 

En wanneer is een gesprek dan echt goed? 

"Als je het 4-stappen gespreksmodel toepast, kun je ervoor zorgen dat het gesprek technisch meer voldoet aan de bedoeling van Samen Beslissen. Je krijgt dan betere gesprekken: je voegt de medische informatie en wat de patiënt belangrijk vindt samen in een passend besluit. Maar het gaat ook om attitude. De zorgprofessional moet ervaren en (gaan) geloven dat Samen Beslissen nodig is om met de patiënt samen te werken op basis van oprechte gelijkwaardigheid. Uiteindelijk word je als zorgprofessional daarmee steeds meer een coach die de zorg faciliteert en deel je de verantwoordelijkheid voor keuzes over en vaak ook de uitvoering van de behandeling met de patiënt." 

Wat denk je: wanneer zijn we allemaal Samen aan het Beslissen? 

"Steeds meer zorgprofessionals willen Samen Beslissen en daarin een voorbeeld zijn voor anderen, maar een gedragsverandering kost tijd. Ik verwacht dat we binnen een paar jaar wel op een aanvaardbaar niveau kunnen zitten. Het systeem moet ook mee veranderen en de toepassing van Samen Beslissen blijft in sommige situaties ingewikkeld. Hoe ga je bijvoorbeeld om met iemand die sterk op alternatieve zorg vertrouwt en daarom geen reguliere zorg wil ontvangen? Of een patiënt die per se wil dat jij als zorgverlener beslist. Maar ik zie dat het veld volop in beweging is en dat we veel leren en ontwikkelen. Uiteindelijk door de uitdagingen aan te gaan en het gewoon te doen. Het Samen Beslissen zal zich daardoor ook verder ontwikkelen."

Heb je nog adviezen om het implementatietraject te versnellen, zonder dat het meer tijd kost? 

"Een belangrijke bevinding uit ons onderzoek: bij het meer toepassen van Samen Beslissen kun je beter een combinatie van activiteiten inzetten, dan je te beperken tot 1 interventie (bijv. alleen een training doen of alleen een keuzetool inzetten). Dat hoeft niet in 1 keer, het kan in stappen, dat leidt ook vaak tot een effectiever leerproces. En de inzet van digitale middelen verlaagt het risico op consultduurverlenging. Verder is mijn advies: help experts en onderzoekers zoals ik om de dagelijkse praktijk van de professional en de patiënt goed te begrijpen. Dan zijn de aanpassingen die vaak vanuit theorie zijn ingegeven, echt helpend voor de dagelijkse praktijk."

De NVZ heeft Haskes bevindingen samengevat in de Stroomversneller Samen Beslissen

Op ziekenhuischeck.nl vind je informatie over Samen Beslissen in instellingen