VMS Veiligheidsprogramma

Tien thema’s

Op basis van patiëntveiligheidsonderzoek van NIVEL/EMGO zijn tien inhoudelijke thema’s vastgesteld waarop veel winst te behalen valt als het gaat om het terugdringen van de onbedoelde vermijdbare schade in ziekenhuizen. Van de tien thema’s zijn er zes ook relevant voor kinderen; die zes thema’s zijn samengevoegd in het onderdeel ‘veilige zorg voor zieke kinderen’. 
 
Van ieder thema is een praktijkgids gemaakt met aanbevelingen. Let op: de praktijkgidsen zijn opgesteld door het VMS Veiligheidsprogramma in de periode 2008-2012. De gidsen zijn na 2012 niet geactualiseerd en kunnen dus verouderde informatie bevatten.  

• Verwisseling van en bij patiënten 
  Uit literatuur blijkt dat een aanzienlijk deel van de vermijdbare schade door verwisseling van patiënten in ziekenhuizen optreedt tijdens het operatieve proces. Daarbij kan het gaan om verwisseling van de patiënt, maar ook om verwisseling van de te opereren plaats of zijde. 
  Risicofactoren voor verwisseling zijn onder andere een slechte preoperatieve planning, tijdsdruk, onduidelijke en onvolledige dossiervoering en inadequate identificatie en verificatie. Systematische identificatie van de patiënt, verificatie van de gegevens tijdens de verschillende fasen van het operatieve proces en een time-out procedure bij alle electieve interventies dragen bij tot vermindering van verwisseling van en bij patiënten. 
  Praktijkgids Verwisseling van en bij patiënten
   

• Kwetsbare ouderen 
  Een ziekenhuisopname is voor kwetsbare oudere patiënten risicovol vanwege hun verhoogde kans op complicaties zoals een infectie, ondervoeding, delirium of vallen. Veel van deze complicaties hebben functionele en/of cognitieve achteruitgang van de oudere patiënt tot gevolg. Een vroegtijdige en systematische identificatie van geriatrische problemen is een eerste noodzakelijke stap, gericht op het voorkomen van onbedoelde schade en het verbeteren van de uitkomsten op functieverlies na een ziekenhuisopname.  
  Bij een grote groep ouderen die opgenomen zijn in het ziekenhuis, ontstaat onherstelbaar functieverlies als gevolg van de opname: de literatuur meldt percentages van 30 tot 60%. Functieverlies betekent dat patiënten na een ziekenhuisopname blijvend minder goed in staat zijn om zelfstandig activiteiten te verrichten. Dit leidt in het dagelijkse leven tot een grotere afhankelijkheid waardoor de zelfredzaamheid en het zelfstandig wonen worden bedreigd. 
  Praktijkgids Kwetsbare ouderen
  Samenvatting Kwetsbare ouderen
   

• Optimale zorg bij Acute Coronaire Syndromen (ACS) 
  Een hartinfarct (acuut coronair syndroom, ofwel ACS) is een gevaarlijke aandoening, die met ernstige ritmestoornissen en soms zelfs met de dood gepaard kan gaan. De cijfers van de IGJ 2006 laten zien dat de totale sterfte kort na een hartinfarct, namelijk binnen 30 dagen of in het ziekenhuis, 5.8% bedraagt. 
  De overlevingskans van een patiënt is afhankelijk van tijdige en juiste diagnose, behandeling en nazorg. De gehele zorgketen van huisarts, ambulance en ziekenhuis speelt daarbij een rol. 
  Praktijkgids Optimale zorg bij Acute Coronaire Syndromen 
  Samenvatting Optimale zorg bij Acute Coronaire Syndromen
   

• Nierinsufficiëntie 
  In Nederland worden naar schatting jaarlijks een half tot één miljoen onderzoeken verricht waarbij intravasculair (intraveneus of intra-arterieel) jodiumhoudende contrastmiddelen worden toegediend. 
  Bij risicopatiënten bestaat hierbij het risico om contrastnefropathie te ontwikkelen, waardoor een acute vermindering van de nierfunctie ontstaat. Door efficiënte herkenning van patiënten met een verhoogd risico, gevolgd door gerichte interventies, is het mogelijk om contrastnefropathie te voorkomen. 
  Praktijkgids Voorkomen nierinsufficiëntie bij intravasculair gebruik van jodiumhoudende contrastmiddelen
  Samenvatting Voorkomen nierinsufficiëntie bij intravasculair gebruik van jodiumhoudende contrastmiddelen
   

• Vroege herkenning en behandeling van pijn 
  Twee derde van de patiënten in ziekenhuizen ervaart pijn. Slecht behandelde acute pijn kan ernstige medische complicaties geven en de genezing vertragen. De basis van het verminderen van pijn is een vroege herkenning. Het gebrek aan regelmatige pijnmetingen is een van de belangrijkste redenen voor inadequate pijnbehandeling. 
  In de praktijkgids ‘Vroege herkenning en behandeling van pijn’ heeft het expertteam een eenduidige werkwijze voor pijnmeting en pijnbehandeling geformuleerd die in het hele ziekenhuis toepasbaar is. 
  Praktijkgids Herkenning en behandeling van pijn
   

• Voorkomen van wondinfecties na een operatie 
  Postoperatieve wondinfecties (POWI’s) zijn één van de meest voorkomende complicaties bij patiënten die een operatie hebben ondergaan in het ziekenhuis. POWI’s zorgen voor onnodig veel pijn, angst en ongemak en kunnen een verminderd operatieresultaat, blijvende invaliditeit of zelfs overlijden als gevolg hebben. POWI’s zorgen altijd voor een langere opnameduur, vaak voor heropnames en heroperaties en daardoor voor een aanzienlijke toename in de kosten.  
  Een POWI is niet altijd te vermijden, maar de grote spreiding in infectiepercentages in Nederland geeft aan dat het ene ziekenhuis de infectierisico’s beter onder controle heeft dan het andere ziekenhuis. Een expertteam heeft een bundel van vier bewezen interventies gedefinieerd. Door de bundel in zijn geheel toe te passen, waarbij gedeeltelijke compliance gelijk staat aan geen compliance, blijkt het mogelijk de infectiepercentages aanzienlijk te reduceren. 
  Praktijkgids Voorkomen van wondinfecties na een operatie
  Erratum Voorkomen van wondinfecties na een operatie
   

• Veilige zorg voor zieke kinderen 
  Kinderen vormen in het ziekenhuis een bijzondere categorie kwetsbare patiënten. Voor kinderen zijn er bij een aantal thema’s bijzondere risico’s en aandachtspunten. 
  Voor zes van de tien thema’s hebben experts interventies ter verbetering van de zorg voor zieke kinderen geformuleerd. Deze interventies zijn waar mogelijk gebaseerd op beschikbare literatuur, bestaande richtlijnen en bekende ‘good practices’.
  Praktijkgids Veilige zorg voor zieke kinderen
   

• Voorkomen van lijnsepsis en behandeling van ernstige sepsis 
  Sepsis is een gegeneraliseerde ontstekingsreactie veroorzaakt door een infectie. Sepsis is de belangrijkste doodsoorzaak op de intensive care (ic). 
  Bij de behandeling van sepsis wordt onderscheid gemaakt tussen lijnsepsis en ernstige sepsis. Van de incidentie van sepsis, ontstaan in ziekenhuizen, maakt lijnsepsis ongeveer 15% uit van het totaal. De incidentie van ernstige sepsis is 13.000 patiënten in Nederland. Jaarlijks overlijden in ons land naar schatting 3.500 patiënten ten gevolge van sepsis. Voor het verminderen en voorkomen van sepsis zijn bundels van bewezen interventies vastgesteld. 
  Praktijkgids Voorkomen van lijnsepsis en behandeling van ernstige sepsis
  Samenvatting Voorkomen van lijnsepsis
  Samenvatting Behandeling van ernstige sepsis
   

• High Risk Medicatie: klaarmaken en toedienen van parenteralia 
  Uit de Centrale Medicatiefouten Registratie (CMR) blijkt dat de meeste medicatiefouten optreden bij parenterale geneesmiddelen. Dit zijn alle geneesmiddelen die worden geïnjecteerd. Bijna de helft van de geregistreerde fouten vindt plaats tijdens het toedienproces. Ook worden er regelmatig voorschrijffouten gemeld. 
  In de praktijkgids High Risk Medicatie leest u de stappen voor het klaarmaken en toedienen van parenterale geneesmiddelen. Van het controleren van het voorgeschreven middel tot en met een paraaf op het toedienetiket van een tweede persoon en de evaluatie nadat het middel is gegeven. U vindt er ook randvoorwaarden voor acute situaties als u niet alle stappen kunt doorlopen. 
  Praktijkgids High Risk Medicatie: klaarmaken en toedienen van parenteralia
  Samenvatting High Risk Medicatie: klaarmaken en toedienen van parenteralia
   

• Medicatieverificatie bij opname en ontslag 
  Fouten bij de medicatie vormen een van de grootste risico’s voor patiënten bij opname in het ziekenhuis. Het is belangrijk dat bij opname bekend is wat voor medicijnen een patiënt gebruikt, en in welke hoeveelheid. Bij fouten kan het gaan om onjuiste registratie van de gebruikte medicijnen en daardoor verkeerde medicatie, meer of minder van het middel te krijgen of medicatie die wel was voorgeschreven niet te krijgen. Daarom is er steeds meer aandacht voor het identificeren en voorkomen van medicatiefouten bij opname, overplaatsing en ontslag. 
  Het risico op fouten bij opname, bij overplaatsing binnen het ziekenhuis en bij ontslag is groot, omdat op deze momenten overdracht van patiëntinformatie plaatsvindt. Medicatiefouten leiden tot  herstelwerkzaamheden door de zorgverleners, hogere kosten voor de zorg en niet op de laatste plaats tot extra lijden van de patiënt. Om medicatiefouten bij opname en ontslag te verminderen, is een actueel en waarheidsgetrouw medicatieoverzicht bij opname en ontslag van levensbelang. 
  Praktijkgids medicatieverificatie bij opname en ontslag
  Samenvatting Medicatieverificatie bij opname en ontslag
   

• Vroege herkenning en behandeling van de vitaal bedreigde patiënt 
  Voorafgaand aan een circulatiestilstand laten patiënten vaak signalen en symptomen van lichamelijke instabiliteit zien. Binnen zes uur voorafgaand aan deze instabiliteit kunnen zij afwijkingen vertonen in bloeddruk, hartfrequentie, ademfrequentie en/of bewustzijnsverandering. 
  Medewerkers op verpleegafdelingen herkennen bovenstaande signalen niet altijd, waardoor een adequate behandeling soms op zich laat wachten.  Ook kan de benodigde zorg niet altijd geleverd worden op een reguliere verpleegafdeling. Dit kan ongeplande opname op de intensive care, verlengde opnameduur, reanimatie of zelfs overlijden tot gevolg hebben. 
  Praktijkgids Vroege herkenning en behandeling van de vitaal bedreigde patiënt
  Samenvatting Vroege herkenning en behandeling van de vitaal bedreigde patiënt