Samenwerken op het spoedplein: CWZ en HpA/BovenIJ delen hun ervaring

Het Canisius Wilhelmina Ziekenhuis in Nijmegen en het BovenIJ in Amsterdam-Noord in samenwerking met Huisartsenposten Amsterdam hebben al een integraal spoedplein. Zij deelden hun kennis en ervaring op de bijeenkomst die werd georganiseerd door de NVZ en InEen. 

Samenwerking in Nijmegen: CWZ en de huisartsenspoedpost

Hans Janssen, manager huisartsenspoedpost in Nijmegen en Boxmeer, trapt af: “Het ideale spoedplein, volgens een vaste definitie, kan ik jullie niet geven. Het goede nieuws is: wij hebben wel een spoedplein. En de organisatie van de zorg in onze regio heeft ons heel erg geholpen om de samenwerking op het spoedplein nog verder uit te werken.”
Hoe ziet het eruit in Nijmegen? Al sinds 2011 zitten huisartsen en de eerste hulp van het ziekenhuis op één spoedplein. De huisartsenbalie is via een gele lijn op de vloer verbonden met de SEH-balie. Ook de dienstapotheek, de tandartsenpost en de VVT zijn aanwezig. Later is de behoefte ontstaan om de huisartsenzorg en de spoedzorg nog verder te integreren. De ambities sluiten naadloos aan op de ambitie over zorgcoördinatie in het IZA. 

Omslagpunt door corona

De coronacrisis heeft voor een omslag gezorgd. Janssen: “Dat was het moment dat we elkaar echt beter vonden, we hadden geen keus. Door samen een crisiscentrum in te richten, kon het ziekenhuis ons helpen, en omgekeerd. Deze samenwerking hebben we vast gehouden, voortgezet en bouwen deze nog steeds verder uit.”

Samenwerking in de regio met NOEL

“We hebben elkaar in de regio gewoon nodig. Daarom hebben we de samenwerking geformaliseerd binnen  NOEL: Nijmegen Op Eén Lijn. In dit samenwerkingsverband zitten alle zorg- en welzijnspartijen in de regio Nijmegen: zorgorganisaties, opleidingen, gemeente en sociaal domein aan tafel. NOEL werkt met meerdere coördinatiegroepen, waarbinnen we de komende jaren samenwerken.”
Eén van de groepen gaat over acute zorg. Hierin werken de ziekenhuizen, ambulancedienst, GGZ, huisartsenpost en de VVT samen. Hierin zijn alle plannen samengevoegd om de acute zorg verder te optimaliseren. Janssen: “We hebben een grote transformatie-aanvraag gedaan om het Spoedplein Nijmegen door te ontwikkelen passend bij de kaders van het IZA en zorgcoördinatie. Daarnaast doen we veel kleinere projecten om de acute zorg te optimaliseren. De focus ligt op actie en het realiseren van onze plannen.”

Directe doorverwijzing voor diagnostiek

Eén van de resultaten is dat het nu mogelijk is direct vanuit de HAP een röntgenfoto aan te vragen voor diagnostiek. De patiënt hoeft dan niet eerst te worden doorgestuurd naar het ziekenhuis, maar kan mét foto door naar vervolgzorg als dat nodig is.

Samenwerken achter één balie

Een ander project is het samenwerken achter één balie. Hiervoor is begin dit jaar een proef gestart. Laura Nijssen, clustermanager intensief en acuut van het CWZ, vertelt: “Uiteraard was er eerst koudwatervrees, maar vanaf het eerste moment dat de collega’s gezamenlijk achter de balie gingen werken, was er veel enthousiasme over de samenwerking. Door te doen, te ervaren en elkaar beter te leren kennen. Want wat doe jij achter de balie? Welke processen lopen er? Stap één is geloven dat we het met elkaar samen kunnen doen. Uiteraard zijn er ook nog vragen. Want wie doet dan de triage als je samenwerkt achter één balie?”

Huisarts blijft de poortwachter

Nijssen: “De poortwachtersfunctie ligt nog steeds bij HAP. In Nijmegen zijn slechts 7% zelfverwijzers, dus dat aantal kunnen we goed afvangen. De verbinding tussen HAP en SEH zorgt dat we nog beter zicht hebben op de capaciteit. Wie komt er binnen, en hoe kunnen we deze mensen de beste zorg bieden? Voor het optimaliseren van de triage loopt ook een project, waarin we kijken hoe we dit proces het beste in kunnen richten zodat je voorkomt dat je dubbel trieert.” 

Afspraken voor de governance binnen NOEL

Ook voor de governance zijn afspraken gemaakt. Op bestuursniveau is bestuurlijk overleg tussen alle partners van NOEL, en er is een directeur aangesteld voor de dagelijkse aansturing. Janssen: “Maar uiteindelijk gaat het vooral om doen wat hoort, en liever nog: doen wat nodig is. Dit start met kennismaken. Bij elkaar aan tafel zitten, koffie drinken, beelden en ideeën uitwisselen. Het zijn trajecten die veel tijd kosten. De uitdaging is: hoe krijg je het gedachtengoed dat we hebben voor elkaar? We vliegen het van onderaf aan, zonder teveel tijd kwijt te zijn aan plannen schrijven. Zo zijn we bezig om iedere dag stapjes te zetten.”

Geleerde lessen

De geleerde lessen in Nijmegen? Janssen: “Begin met bij elkaar in de keuken te kijken en zorg dat de samenwerking een bewuste keuze is van de mensen van de werkvloer. Als je het ziet, snap je elkaar beter. Toon lef en begin bij de inhoud, dan volgen geld en verantwoordelijkheden later wel. En: heb je een goed idee? Ga zo snel mogelijk aan de slag om te kijken of het gaat lukken. Je moet innovatie faciliteren. Er zijn zoveel goede ideeën en potentie in de organisatie, maak daar gebruik van!”

Samenwerking Amsterdam: Huisartsenposten Amsterdam en BovenIJ

Op de spoedpost in Amsterdam-Noord is de samenwerking tussen huisartsen en ziekenhuis direct zichtbaar. Patiënten komen binnen bij één balie, nemen plaats in één wachtkamer en worden doorgeleid naar de juiste vervolgzorg. Met een doordacht ontwerp, zijn alle diensten en faciliteiten van de spoedpost verdeeld in één ruimte. 

Noodzaak door groot aantal zelfverwijzers en te verwachten capaciteitsproblemen

“Mede door capaciteitsproblemen in de spoedzorg, en de uitdrukkelijke wens om invulling te geven aan passende acute zorg hebben we in Amsterdam al vóór het ontstaan van het Integraal Zorgakkoord een schets gemaakt van hoe de spoedzorg in Amsterdam eruit moet komen te zien”, vertelt Arthur Kieft, zorgmanager in het BovenIJ. “In Amsterdam hebben de zorgbestuurders een convenant getekend om de spoedzorg te integreren. De zorgverzekeraar stond achter de plannen, zodat we meteen aan de slag konden.”

Eén spoedzorg in Amsterdam

“Het doel is dat patiënten met een spoedzorgvraag in de ANW-uren, zo snel mogelijk door de juiste zorgverlener worden geholpen. We werken daarom aan één vorm van spoedzorgorganisatie voor heel Amsterdam, waarbij we gezamenlijk huisartsenzorg en SEH-zorg bieden in de avond, nacht en in het weekend. De bedoeling is dat alle spoedposten in Amsterdam voor de burger herkenbaar zijn, met hetzelfde logo. Huisartsenposten Amsterdam heeft als eerste met het BovenIJ een spoedpost ingericht, waarbij we de ruimte meteen hebben kunnen verbouwen voor een optimale patiëntenlogistiek.”

Uniforme triage

“Het idee dat we hadden is om echt integraal met elkaar samen te werken. De regie op de instroom ligt daarom bij de huisarts. We maken daarbij gebruik van een uniforme triage namelijk de NTS (Nederlands Triage Standaard). De triagisten hebben een opleiding gekregen zodat de triage uniform gebeurt en er op de spoedpost geen onderscheid meer is tussen HAP-triage en SEH-triage.”

Veel zelfverwijzers

Een uitdaging waar de spoedpost in Amsterdam-Noord mee te maken had, was het hoge aantal zelfverwijzers. Een fors percentage van de mensen die zich melden op de spoedpost, heeft niet van tevoren een afspraak gemaakt. “Dat is ook wel te verklaren”, vervolgt Kieft. “De spoedpost in de stad is letterlijk dichtbij, dus de drempel is laag om binnen te lopen, ook bij eenvoudige problemen. En daarnaast hebben we natuurlijk te maken met veel toeristen.“ Eén van de manieren om dit op te vangen, is de MINDD-zuil (‘moet ik naar de dokter’) die is geplaatst in de hal van de spoedpost. Op de zuil vullen mensen in waarvoor ze komen, en krijgen dan een advies. Bijvoorbeeld dat de klacht kan wachten tot de volgende dag, of dat er direct zorg nodig is. ”En werkt dat dan, zo’n zuil? Kieft: “Je zag dat het in het begin echt wennen was maar inmiddels gebruiken steeds meer mensen de zuil. Na een goed zelfzorgadvies vanuit de zuil, zie je mensen ook echt weer vertrekken. De vragen invullen kan ook via de website, hiermee voorkom je dat ze naar de spoedpost gaan als het niet nodig blijkt te zijn. Ik denk wel dat het gebruik van de website en de triagezuil straks op veel meer locaties ingezet wordt en dat het steeds vanzelfsprekender wordt om die digitale middelen te gaan gebruiken.”

Goed ontwerp leidt tot rust en overzicht

Het gebouw ondersteunt de samenwerking goed, merken ze in Amsterdam-Noord. De inrichting is ontworpen met de mensen van de werkvloer: wat hebben zij nodig om hun werk goed te kunnen doen? Dit heeft geleid tot rust en overzicht, zelfs als het wat betreft patiënten-aantallen druk is. En veel praktische oplossingen, waardoor de benodigde spullen altijd binnen handbereik zijn. Alles is gerealiseerd binnen de bestaande ruimte van het ziekenhuis. 

Laagdrempelig samenwerken

Naast de inrichting, is het vooral de samenwerking die zijn vruchten afwerpt. Ineke Kagenaar, huisarts en medisch manager van de spoedpost Amsterdam-Noord, vertelt: “In de oude situatie zaten de SEH en de HAP wel naast elkaar, maar het waren volstrekt gescheiden werelden. Nu is dat echt anders. Door de laagdrempelige manier van samenwerken, schiet je elkaar sneller aan. Hoe zou jij dat aanpakken? Kun je even meekijken? In de laatste jaren hebben we hierdoor veel van elkaar geleerd. Dit vind ik echt goud waard.” 

Verdere samenwerking in de processen

Ook andere onderdelen van het proces zijn aangepast. Zo is het in het BovenIJ mogelijk om vanuit de huisarts meteen een foto aan te vragen, en de patiënt vervolgens mét foto door te sturen als dat nodig is. 
Is de spoedpost dan nu op alle onderdelen geïntegreerd? Kagenaar: “De ICT-systemen werken nu nog los naast elkaar maar de medewerkers kunnen wel in beide systemen werken. Alleen een patiënt die van de huisarts doorgaat naar de SEH arts moet nog wel worden aangemeld in het ziekenhuissysteem.” Dat zal verbeteren als de landelijke data-infrastructuur beschikbaar komt. 

Geleerde lessen

Is nu alles klaar op deze spoedpost? Kieft: “Na de verbouwing hebben we afgesproken om  niet direct aanpassingen te doen maar eerst even te wennen aan de nieuwe situatie. Wij kijken uit naar digitale gegevensuitwisseling maar realiseren ons dat dit nooit zo snel gaat als wij in de spoedzorg zouden willen. Wij hebben het hele bouwproces in drie maanden gedaan. En dat is omdat je laagdrempelig contact met elkaar hebt, elkaar frequent spreekt en alle medewerkers in een vroeg stadium betrekt.”
Meer weten over de spoedzorg in Amsterdam noord? Bekijk het filmpje dat is gemaakt.

Meer weten?

Bekijk de presentaties van het spoedplein in het CWZ en de spoedpost in Amsterdam-Noord. Benieuwd naar manieren om piekdrukte op de SEH te verminderen? Lees dan ook de handreiking Verminderen piekdrukte op de SEH. NVZ-leden kunnen zich ook aanmelden voor de kennisnetgroep Acute zorg op NVZ Kennisnet, om vragen, ideeën of knelpunten met elkaar te delen.