Patiëntveiligheid: Multidisciplinair leren en verbeteren blijft noodzakelijk

Door de inzet van vele zorgprofessionals is de zorggerelateerde schade en sterfte in de medisch specialistische zorg in de afgelopen jaren aanmerkelijk gedaald (zie o.a. Nivel monitor patiëntveiligheid). 

Maar het kan beter, want nog steeds sterven elke dag drie ziekenhuispatiënten wat mogelijk te voorkomen was geweest. Nog meer protocollen, richtlijnen en regels maken de zorg niet veiliger. Wel het blijvend aandacht besteden aan het verbinden van patiënten en professionals en het samen leren en verbeteren in patiëntveiligheid. In de afgelopen jaren hebben verschillende voorbeelden uit de praktijk, verbeterinitiatieven en bijeenkomsten vanuit programma Tijd voor Verbinding aangetoond dat het gezamenlijk optrekken in patiëntveiligheid winst oplevert. Zowel op het gebied van kwaliteit van zorg, als op het gebied van zeggenschap, patiëntenparticipatie en het versterken van veerkracht en aanpassingsvermogen van zorgprofessionals. Safety-II, met daarbij het structureel reflecteren in de dagelijkse praktijk, is daarbij kansrijk gebleken. 

Verbeterinitiatieven

Met Programma Tijd voor Verbinding is de afgelopen vier jaar volop ingezet op een aanmerkelijke daling van potentieel vermijdbare schade en sterfte in de medisch specialistische zorg. De focus lag hierbij op drie thema’s: 

• antistollingszorg;
• kwetsbare ouderen;
• en het multidisciplinaire gesprek. 

De zogenoemde bottom-up verbeterbeweging, versterkt door het Safety-II gedachtegoed, heeft aantoonbaar bijgedragen aan verschillende verbeterinitiatieven. Niet door het volledig kopiëren van praktijkvoorbeelden maar het toepasbaar maken van kennis en werkzame bestanddelen (het transfereren) door teams naar de eigen context. 

Deze aanpak is anders dan de zorgsector gewend is van verbeterprogramma's, waardoor er een blijvende beweging nodig is om de ingezette impuls voort te zetten. De NVZ, NFU, FMS, V&VN, ZKN en Patiëntenfederatie Nederland zullen het veld dan ook structureel blijven stimuleren om bottom-up verbeterinitiatieven en lerende netwerken rondom patiëntveiligheid te continueren. 

Safety-II: Leren van de dagelijkse praktijk

Naast vele praktijkvoorbeelden, inspirerende bijeenkomsten en advies/begeleiding in teams en tussen instellingen, heeft programma Tijd voor Verbinding een belangrijk thema ter verbetering van patiëntveiligheid doorontwikkeld dat in Nederland nog in de kinderschoenen staat: het multidisciplinaire gesprek (MDG). 

Het MDG draagt bij aan patiëntveiligheid en kwaliteit van zorg door structureel te reflecteren op de kwaliteit van zorg, de onderlinge samenwerking en te leren van de dagelijkse praktijk. Ook vanuit een aanpalende pijler vanuit programma Tijd voor Verbinding, het ZonMw programma Safety-II en veiligheidsergonomie, is gebleken dat gestructureerde ingebouwde reflectiemomenten nodig zijn om te werken aan patiëntveiligheid. 

Bottom-up beweging vraagt om versterking

De bottom-up beweging rondom patiëntveiligheid is levendig ten aanzien van zorgprofessionals en patiënten, maar kwetsbaar op het niveau bestuurlijke aandacht en als kernthema in zorgstrategie. Nieuwe inzichten en aanpak in de praktijk moeten blijvend worden gedeeld bij het middenkader – en op bestuurlijk niveau; ook in dit samenspel is het multidisciplinaire gesprek onmisbaar.  Door alle thema's en opgaven waar ziekenhuizen mee te maken hebben, is de (soms) verminderde aandacht voor patiëntveiligheid in de afgelopen jaren herkenbaar maar is een kanteling op een aantal plekken zichtbaar.

Opbrengsten blijvend benutten

Eind september eindigt Tijd voor Verbinding als programma met een wervelend congres op 26 september, waarbij alle opbrengsten worden gedeeld met de patiënten en zorgprofessionals. Met alle opgedane kennis en inspiratie kunnen zij na het stoppen van het programma zich blijven inzetten voor een betere patiëntveiligheid. 

Ook zijn alle verschillende praktijkvoorbeelden, verbeterinitiatieven, tools en handvatten die de afgelopen jaren zijn opgehaald, komende jaren blijvend terug te vinden en te benutten via programmatvv.nl