Leonie Boven over transparantie: “Transparantie en een lerende omgeving gaan hand in hand”

Waarom wordt transparantie steeds belangrijker?

“Transparantie staat al langer op de agenda,” begint Leonie Boven. “We doen al veel, denk aan de transparantiekalender van het Zorginstituut Nederland waar informatie over de kwaliteit van zorg wordt ontsloten en Ziekenhuischeck.nl waar kwaliteitscijfers van de Nederlandse ziekenhuizen te vinden en te vergelijken zijn. Maar je merkt dat de maatschappij steeds meer vraagt, en dat is terecht. Patiënten, belangenverenigingen, maar ook ikzelf: we willen weten waar we aan toe zijn.”

“In Nederland leveren we geen slechte zorg. Degene waarbij de kwaliteitscijfers het minst zijn, levert nog steeds goede zorg”

Volgens Boven is die informatiebehoefte breed. “Sommige mensen willen weten waar een bepaalde behandeling vaker plaatsvindt, anderen willen weten welk ziekenhuis het beste is voor een specifieke aandoening. Je kunt als ziekenhuis geen gesloten bolwerk meer zijn. En dan is de vraag: gaan we voor de beste zorg die misschien verder weg is, of is zorg dichtbij huis ook goed genoeg? Je wilt mensen de mogelijkheid geven om te kiezen.”

Maar transparantie over de uitkomsten van zorg is niet alleen belangrijk voor patiënten. “Als ziekenhuis wil je ook weten hoe je het doet. Je wilt inzicht om te kunnen sturen. Al moeten we wel de nuance aanbrengen: in Nederland leveren we geen slechte zorg. Degene waarbij de kwaliteitscijfers het minst zijn, levert nog steeds goede zorg.”

Wat is de ambitie van de NVZ en de ziekenhuizen en hoe kan daar invulling aan gegeven worden?

De ambitie is helder, maar de weg ernaartoe vraagt om samenwerking. “We willen zo transparant mogelijk zijn over zoveel mogelijk uitkomsten,” zegt Boven. “Dat kunnen we niet alleen. We moeten het gesprek voeren met de patiënten, medisch specialisten en andere stakeholders.”

Ze benadrukt dat het belangrijk is om goed na te denken over wat je precies vergelijkt. “Een ziekenhuis dat voor een bepaalde ingreep vooral kwetsbare patiënten opereert met vooraf een grote kans op complicaties, heeft andere uitkomsten dan een kliniek die in verhouding meer gezondere veertigers behandelt die vooraf een heel kleine kans op complicaties hebben. Als je die cijfers naast elkaar legt zonder context, trek je verkeerde conclusies. Daarom moeten we afspraken maken over wat we vergelijken en hoe we dat uitleggen.”

“Zorgvuldigheid gaat boven snelheid, al mag dat geen excuus zijn om te vertragen”

Volgens Boven begint het met het voeren van de dialoog. “Partijen zoals ziekenhuizen, specialisten, overheid en patiëntvertegenwoordigers moeten bij elkaar komen en bespreken wat we nu precies willen, en voor welk doel. Veel kwaliteitsgegevens zijn al openbaar, maar die zijn niet altijd makkelijk te vinden of te begrijpen. Dat kan beter. Zorgvuldigheid gaat boven snelheid, al mag dat geen excuus zijn om te vertragen.”

Is het spannend om transparant te zijn over kwaliteit?

“Ja, dat is best spannend,” erkent Boven. “Want als je lijstjes maakt, staat er altijd iemand onderaan. En dan is de vraag: wat betekent dat? Wat zijn de gevolgen voor patiënten, reputatie, financiering of samenwerking?” Daarom pleit ze voor nuance en zorgvuldigheid. “Misschien kunnen we werken met bandbreedtes, zodat je niet meteen conclusies trekt die niet terecht zijn. En we zouden ziekenhuizen en professionals wel de gelegenheid moeten geven om te kunnen leren en te verbeteren en/of te nuanceren, voordat uitkomsten publiek worden.”

Volgens Boven moet transparantie hand-in-hand gaan met een veilige leer- en verbetercultuur: “Je wilt dat transparantie bijdraagt aan betere zorguitkomsten, niet dat het verlammend werkt.”

Hoe kunnen patiënten transparantie ervaren?

Hoewel er al veel informatie beschikbaar is, is die volgens Boven niet altijd even toegankelijk. “Er zijn meerdere plekken waar patiënten informatie kunnen vinden: Ziekenhuischeck, Zorgkaart Nederland, de transparantiekalender. Dat kan verwarring opleveren.” Daarom is het volgens Boven belangrijk om transparantie niet alleen te vergroten, maar ook te vereenvoudigen. “Mijn droom is één website waar alles samenkomt. Een centrale plek waar je als patiënt alle relevante kwaliteitsinformatie kunt vinden, op een manier die begrijpelijk is. Idealiter creëren we dat gezamenlijk, met duidelijke spelregels. Wie het beheert, is niet zozeer van belang. Als we het maar eens worden over wat voor kwaliteitsinformatie bruikbaar is, en hoe we het duiden. Dit moeten we in een vroeg stadium bespreken.”

"Mijn droom is één website, waar alles samenkomt”

Wat is de rol van bestuurders en professionals?

Volgens Boven moet de dialoog over transparantie landelijk worden gevoerd, daar ziet zij wel een rol voor de NVZ. Voor de bestuurders en zorgprofessionals van zorginstellingen kan het natuurlijk best wel wat betekenen als hun organisatie onderaan een lijstje staat. “Vooral in regio’s met veel concurrentie. Transparantie kan daar spannender zijn. Daarom moeten we ook zelfstandige klinieken betrekken in het gesprek. Die behandelen vaak relatief gezonde mensen, terwijl ziekenhuizen ook kwetsbare oudere patiënten zien. Dat maakt vergelijken lastig.”

Boven vindt de rol van zorgprofessionals minstens zo belangrijk. “Zij leveren de zorg, zij registreren de uitkomsten. Transparantie betekent dat vakgroepen nog meer aangesproken kunnen worden op hun resultaten. Dat is goed, maar ook anders dan we gewend zijn.”

Waarom is transparantie belangrijk voor je eigen ziekenhuis?

Voor St. Jansdal is transparantie vooral een middel om te leren en te verbeteren. “Je wilt weten waar je staat. Zijn we ergens de beste, of kunnen we nog iets verbeteren? Zonder vergelijking weet je dat niet.”

“Transparantie draagt bij aan innovatie en betere zorg”

Daarnaast helpt transparantie bij het adopteren van nieuwe technieken. “Als een ander ziekenhuis betere resultaten boekt met een nieuwe methode, wil je die ook toepassen. Zo draagt transparantie bij aan innovatie en betere zorg.”

Leonie Boven sluit af met een duidelijke boodschap: “Transparantie is een middel om scherp te blijven als instelling en om de kwaliteit te (blijven) verbeteren. Dat kan spannend zijn maar is wel van belang om te blijven doen. Uiteindelijk willen we de beste zorg voor patiënten leveren."